Wszystkie książki są cenne. Zawsze coś wnoszą i ci co interesują się tematem w tym przypadku Morzem Śródziemnym i Cieśniną Gibraltarską powinni je kolekcjonować. Gdy przed laty biedziłem się o czym by tu pisać Pani Sekretarz „Panoramy Śląskiej” pocieszała mnie: „wszystko już dawno opisano, jeszcze w greckich dramatach, chodzi tylko o to aby sprawy przedstawić w nowy sposób, w nowym świetle”. (Bolesławowi Prusowi do napisania „Faraona” wystarczyło przeczytanie siedmiu książek, a jak głębokie niesie przesłanie!). Nie wiem czy przypadkowo, czy świadomie autor pisząc książkę spełnia to kryterium, dlatego powinna stanąć na półce z hasłem „Gibraltar”.

Dla kogo ta książka? „W szczególności jak pisze wydawca na tylnej okładce: „Pierwsza publikacja z serii kompendiów „Dla kapitanów i załóg płynących przez…”, jednak przeznaczona dla wszystkich, którzy chcą wiedzieć więcej”. O ile można się zgodzić z drugim członem tego zdania, to z pierwszym raczej już nie. Dla „Kapitanów i załóg płynących przez …” poza locjami polecałbym przewodniki stricte żeglarskie.

Zacznijmy od końca. Zamiast bibliografii: „Na podstawie źródeł rozmaitych, m.in. (ale nie tylko!):” – nadzwyczaj słuszne zastrzeżenie!
Na 18 przywołanych publikacji tylko 2 (słownie: dwie) są w języku polskim. Reszta w języku angielskim?? Od razu rzuca się w oczy brak „Odysei”, Homera, w tłumaczeniu mistrza Jana Parandowskiego. „Po co nam Homer?” pyta filolog i filozof Tadeusz Zieliński (1859-1944), Wyd. Literackie, 1970. Otóż obok „Biblii” „Iliada” i „Odyseja” są fundamentalnymi książkami każdego Europejczyka.

Przy zalewie „angielszczyzny” zadziwia brak przywołania fundamentalnej książki „Morze Śródziemne”, Kazimierz Łomniewski, Jerzy Zaleski, Ludwik Żmudziński, PWN, Warszawa 1974. Przy okazji: na str. 96-97 autor przywołuje rosyjski tekst, cyrylicą, bez tłumaczenia tylko z omówieniem! Dzisiaj mało kto już się rozeznaje nawet w „bukwach” – zupełne zbędne „dowartościowanie”. Poeta się znajdzie, to pójdzie w świat, a póki co można sobie darować. Podobnie pisane greką (?) przywołania antycznych twórców! – takie wtręty wywołują pseudonaukowe wrażenie, nic poza tym.

Bardzo enigmatycznie i bałamutnie przedstawia autor „kapitanom i żeglarzom” sprawę forsowania cieśniny. Z taką pewną jakby nieśmiałością poleciłbym w tej sprawie mój artykuł (w j. polskim) w szaroburych „Żaglach”, 1979, „Jak forsować Cieśninę Gibraltarską”. Tak owszem w głównym nurcie mamy prąd wschodni, ale po obu brzegach mamy prądy przeciwne (!) zależne od faz księżyca (czyli pływów). Jest szkic stref tych prądów i tabela godzin zmian. Zupełnie pomija sprawę charakterystycznych, dla cieśniny „długowiejących” wiatrów: vendaval i levanter. Dopiero sytuacja wiatrowo-prądowa powoduje, że żeglowanie nawet nowoczesnym jachtem przedstawia się tutaj nadzwyczaj interesująco. Oczywiście niczego nie wymyśliłem posiłkowałem się angielską locją, niemiecki przewodnikiem dla żeglarzy i w/w „Morzem Śródziemnym”.

Niejasno jest też przedstawiona sprawa fal wewnętrznych. Tu również z dużą dozą nieśmiałości polecam swój artykuł: „Martwa woda” i fale wewnętrzne” – „Żagle”, 1980, opracowany na podstawie czasopisma „MORSKOJ FŁOT”, zaś rysunek prądów powierzchniowych na całym Medyterranie (str. 16) jest jak mówią wschodni Słowianie w tym rozdziale „ni priczom”.

Sumując, książka nie będzie przydatna bezpośrednio „kapitanom i żeglarzom”, ale posiada bogate kalendarium i sporo ciekawostek (nie mniej jak zwykle doradzam sporą dozę krytycyzmu i pewien dystans).

Jeszcze na wesoło. Trochę śmieszy wydawca: „Książka ani żadna jej część nie może być przedrukowana ani w jakikolwiek inny sposób reprodukowana czy powielana mechanicznie, fotooptycznie, zapisywana elektronicznie lub magnetycznie, ani odczytywana w środkach publicznego przekazu bez pisemnej zgody wydawcy” – tchnie niebotyczną pseudonaukową megalomanią. Nie sądzę, aby ktoś się na to „porwał”! Podobnie „dumnie” brzmi: „Wydanie I”.
Bawią też słowa podzięki tej Pani, a później tamtej Pani i jeszcze następnej Pani. To już druga książka tego typu, którą przyszło mi recenzować.

Ramzes XXI